Dinamik bir web sitesi yapmayı kodlama bilgisi gerektiren, uzun ve zahmetli bir iş olarak görüyorsanız, aslında yanılıyorsunuz. İnternetin yaygınlaşmaya başladığı tarihlerden günümüze kadar olan kısa süreye baktığınızda dünyanın akışını doğrudan etkileyen birçok teknolojik projenin seyrine canlı şahit olduk. Kaldı ki ilk dönemlerde statik bir web sayfası (HTML) yapmak oldukça önemli bir iş olarak görülüyordu. Günümüze baktığımızdaysa statik içeriklerin yavaş yavaş kaybolmaya başladığını ve dinamik içeriklerin sayısının hızla arttığını rahatlıkla söyleyebiliriz. İşte o başlangıç zamanlarında ortaya atılan, her kullanıcının kendine ait bir web sayfasını kolayca yapabilmesi düşüncesi, zaman içerisinde geliştirildi. Bununla ilgili yüzlerce yazılım, web teknolojileri, bedava alanlar veren siteler ve hatta son dönemde popülerleşen blog sistemleri ardı ardına kullanıcılara sunuldu. Fakat bu sistemlerin birçoğu kullanıcıların bitmek bilmeyen isteklerini karşılamaya yetmedi. Tüm bu istekleri karşılamak için herhangi bir programlama dili bilmeden dinamik içerikli bir web sitesi oluşturulmasını sağlamak gerekiyordu. Bu alanda da yarı amatör olarak nitelendirebileceğimiz PHPNuke ve POSTNuke gibi içerik yönetim sistemleriyle tanıştık. Bu sistemlerin yakaladığı başarı ileriki yıllarda gelecek yeni teknolojilerin habercisi gibiydi. Aradan çok zaman geçmeden Mambo içerik yönetim sistemi kullanıcıların beğenisine sunuldu. Mambo büyük bir hızla gelişerek çok sayıda webmaster’ın ve dinamik içerikli site yapmak isteyenlerin başlıca tercihi haline geldi. Fakat daha sonra çıkan anlaşmazlıklar Mambo’nun programcı ekibinin bir kısmının ayrılmasına neden oldu. İşte bu ayrılan ekip kısa zaman içerisinde hazırladığı Joomla’yı kullanıcıların beğenisine sundu. Eklenti geliştiren grupların birçoğu artık Joomla için çalışacaklarını duyurarak, bu yeni oluşuma destek verdi. Kısa zamanda büyük bir ilgi görmeyi başaran Joomla, bugünlerde popülerliğini artırmaya devam ediyor. Öyle ki, Joomla hakkında biraz sörf yapmaya başladığınızda eski mambo sitelerinin bile isimlerini Joomla’ya özdeş bir şekilde değiştirdiğini görebilirsiniz. İçerik yönetimi için neden Joomla’yı tercih ediyoruz? Joomla’yı tercih sebeplerini daha iyi ortaya çıkarabilmek için öncelikle bir içerik yönetim sistemini anlamak gerekir. İçerik yönetim sistemleri, çok sayıda farklı içeriği tek kontrol merkezinden yönetmenizi sağlar. İçerik eklemek, çıkarmak, arşivlemek, sayfalarda düzen sağlamak gibi temel özellikler taşır. Bunların üzerine üyelik, forumlar, kişisel sayfalar, kullanıcı tercihleri gibi birçok özellik eklendiğinde komple bir içerik yönetim sistemi ortaya çıkar. Joomla, içerik yönetim sistemleri içerisinde yukarda saydığımız özelliklerle beraber, kolay kullanımı, esnek yapı sı, uyarlanabilirliğiyle tüm rakiplerinin (Mambo dâhil) önünde gelişimine devam ediyor. En basit sitelerden, çok geniş içerikli ve karmaşık sitelere kadar çok sayıda isteğe cevap verebilmesi; açık kaynak kodlu oluşu, grafik tasarım konusunda tanıdığı özgür yapı ve çok sayıda kullanıcı gurubunun ürettiği eklentiler Joomla’yı cazip kılan nedenlerden sadece birkaçı. Joomla içerik yöneticisini yakından tanıyalım Joomla teknik olarak PHP dilini ve MySQL veritabanını kullanır. Bu ikili hakkında hiçbir bilgiye sahip olmasanız bile Joomla’yı rahatlıkla kullanabilirsiniz. Hatta kullanım sırasında PHP ve MySQL’in çalışma mantığına dair birçok temel bilgiyi öğreneceksiniz. Joomla’nın üç temel yapıtaşı vardır: Bileşenler, modüller ve bot’lar (Joomlabot). Bu üçlüyü etkin olarak kullanarak, yapmak istediğiniz web sitesine kolaylıkla ulaşabilirsiniz. Ayrıca temalarla görünüm üzerinde değişiklikler yapabilir, bölümler ve kategorilerle tüm içeriği etkin bir biçimde yönetebilirsiniz. - Bileşenler (Components) Bir bileşen sisteme eklemek istediğiniz yeni bir özellik veya parça olarak tanımlanır. Örneğin, bir alışveriş sitesi kurarken veya bir topluluk sitesi yaparken ilgili bileşeni Joomla’ya kurarsınız ve sitenizin iskeleti ortaya çıkmış olur. Bunun sonrasındaysa bileşen üzerinden çeşitli yapılandırmalar yaparak, isteğinize göre bir site oraya çıkarmış olursunuz. - Modüller (Modules) Tek başına veya bileşenlerle etkileşimli olarak çalışan ve üyeden bağımsız sabit içerikleri görüntüleyen eklentiler olarak tanımlanır. Mesela sitenize son eklenen içerikleri göstermek, çevrimiçi üyelerin sayısını görüntülemek, anketlerin gösterilmesini sağlamak, menüleri göstermek/gizlemek gibi özelliklerin hepsi modüller aracılığıyla olur. Modüller de bileşenler gibi kolayca kurulup kaldırılabilir. - Botlar (Joomlabots/Mambots) Sitenin işleyişine katkı sağlamak amacıyla üretilen küçük progr*****lara verilen isimdir. Kategori içerisinde arama yapmaya sağlamak, bir HTML düzenleyiciyle içerik girişini yapmak gibi işlevler bu eklentilerle gerçekleşir. - Temalar Sitenizin içeriğine müdahale etmeden görünümü değiştirmek için hazırlanan grafik tasarımlarıdır. Kullandığınız tasarıma bağlı olarak renk değişiklikleri yapabilir, modül pozisyonlarını değiştirebilir ve görünümü kendinize göre düzenleyebilirsiniz. Kendiniz bir tema hazırlamak isterseniz HTML ve CSS konularında tecrübe sahibi olmanız gerekir. - İçerik (Contents) Sitenizde yer alacak yazı, görsel veya çoklu ortam öğeleridir. İçerik kendi içinde sabit ve değişken içerik olarak ikiye ayrılır. Sözleşmeler, kurallar gibi değiştirilmemesi istenen içerik, “sabit içerik” adı altında toplanır. Değişken içeriklerse isteğe bağlı olarak üyeler veya editörler tarafından müdahale edilebilen öğelerdir. - Bölümler ve kategoriler (Sections & Categories) Sitenizdeki ana başlıklar veya bölümlere verilen isimdir. Bölümler isteğe bağlı olarak çok sayıda kategorilerden oluşabilir. Kategorilerse yine isteğe bağlı olarak çok sayıda içerik öğesinden oluşabilir. Örneğin bir spor sitesi yapmaktaysanız, spor dallarından oluşan bölümler (futbol, basketbol, voleybol vb.) oluşturabilir, her bölümün altına takım isimlerinden oluşan (Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş vb.) kategoriler yaratabilirsiniz. İçeriklerinizi de bu sistemde oluşturacağınız için, çok geniş ve karmaşık sitelerde bile belli bir düzen kendiliğinden oluşacaktır. Joomla özellikle bu alanda oldukça esnektir. İçerikleri kategoriler arasında taşıyabilir veya bir kategoriyi başka bir bölüm altına alabilirsiniz. Web sunucusunu Joomla için hazırlamak Joomla kurulumunu kendi bilgisayarınıza veya Php ve Mysql hizmeti sağlayan bir web sunucusuna yapabilirsiniz. Bizler yazılımda kurulumu yerel bilgisayarımızda yapacağız. Sizler de bu adımları takip ederek Joomla’yı kendi bilgisayarınıza kurabilirsiniz. Öncelikle Joomla’nın çalışması için gerekli olan ortamı hazırlamamız gerekiyor. Bunun için bilgisayarımızı bir web sunucusu haline getirip, üzerine Php ve Mysql kurmalıyız. Tüm bu söylediklerimizi Windows platformunda çalıştırmak için EasyPHP tek başına yeterli olacaktır. www.easyphp.org sitesinden EasyPhp 1.8’i indirebilirsiniz. Kurulum tamamlandığında karşınıza language.txt ve php.exe hakkında bilgi veren bir pencere gelecektir. Bu penceredeki işaretleri kaldırarak kuruluma devam ediyoruz. Bir sonraki ekranda Apache sunucusu ve MySQL’in başlatıldığını bildiren bir ekran göreceksiniz. Bu pencereyi simge durumunda küçülterek bildirim alanına (system tray) gönderiyoruz. Kurduğumuz sunucuyla ilgili gerekli yapılandırmayı Joomla kurulumu esnasında yapacağız. Joomla kurulumu ve yapılandırması Adım 1: Dosyaların kopyalanması Hepsinin öncesinde Joomla’nın Türkçe veya İngilizce sürümünü edinmeniz gerekiyor. Gerekli dosyaları www.joomlaturkiye.org adresinden bilgisayarınıza indirebilirsiniz. Sisteminize kurmuş olduğunuz sunucuyla ilgili klasörler C:ProgramlarEasyphp1-8 klasörü altındadır. Burada www klasörü içerisinde yer alan index. php dosyasını silerek, Joomla dosyalarını olduğu gibi klasörün içine kopyalıyoruz. Adım 2: Veritabanını oluşturmak Joomla çalışabilmek için bir veritabanına ihtiyaç duyar. Veritabanımızı oluşturmak için http://localhost/mysql adresini web tarayıcımızın adres çubuğuna yazarak PHPMyAdmin yönetim ekranına ulaşıyoruz. Bu ekranda dilerseniz kullanım dilini Türkçe yapabilirsiniz. Ekranda görünen yeni veritabanı oluşturma alanına bir isim yazarak (biz yazımızda “chip” ismini kullanacağız) Git düğmesine tıklıyoruz. PHPMyAdmin veritabanımızın oluştuğuna dair bir mesaj gösterecektir. Kendi bilgisayarımızda çalıştığımızdan veritabanımız için ekstra güvenlik önlemleri almamız gereksiz olur. Dolayısıyla veritabanı için fazladan bir kullanıcı hesabı ve şifre oluşturmayarak, varsayılan ‘root’ hesabını kullanacağız. Ancak uzak bir sunucuya kurulum yaparsanız veritabanınıza mutlaka yeni bir kullanıcı hesabı ve şifre ekleyin. Adım 3: Sunucu ve Joomla uyumu Şimdi tarayıcımıza cPanel yazdığımızda Joomla’nın kurulum ekranı karşımıza çıkacak. Bu ekranda yeşille ifade edilen bildirgeleri Joomla’nın kurulumu için gerekli olan öğelerin durumunu gösteriyor. Bu öğelerden kırmızı olan varsa sunucu tarafında bazı değişiklikler yapmamız gerekiyor. Joomla kurulum ekranında muhtemelen Magic Quotes GPC kapalı gözükecektir. Bunu değiştirmek için php.ini dosyasında değişiklik yapmamız gerekiyor. Öncelikle sistem bildirim alanında (system tray) gözüken “E” harfine sağ tıklayarak sunucumuzu durduruyoruz Yine aynı harfe sağ tıklayarak Konfigürasyon / PHP yolunu izliyoruz. Artık php.ini dosyası üzerinde gerekli değişiklikleri yapabiliriz. Önünde noktalı virgül işareti olmayan magic_quotes_gpc satırını bularak ‘off’ yazan yeri ‘on’ olarak değiştiriyoruz. Yine php.ini dosyasında ‘error_reporting = E_ALL’ yazan satırın başına ; işareti koyarak, ‘;error_reporting = E_ALL & ~E_NOTICE’ satırının başındaki noktalı virgül işaretini kaldırıyoruz ve php.ini dosyasını kaydediyoruz.. Böylece sunucumuzda hata raporlama ayarlarında da gerekli yapılandırmayı sağlamış olduk. Tekrar sunucuyu başlatı p, sayfayı yenilediğinizde artık Joomla kurulumu için her şeyin hazır olduğunu göreceksiniz. Adım 4: Joomla yapılandırması Sonraki adımda Joomla lisans sözleşmesiyle, bir sonraki adımdaysa veritabanı ayarları ekranıyla karşılaşacağız. Bu ekranda sunucu adı için “localhost”, MySQL kullanıcı adı olaraksa “root” olarak gireceğiz. Şifre kısmını boş bırakarak, MySQL veritabanı adı kısmında oluşturduğumuz veritabanının adını yazmamız gerekiyor. Bu ekranda diğer ayarlarda değişiklik yapmadan sonraki adıma geçiyoruz. Bu adımda sitemizin ismini yazmamız gerekiyor. Hatırlatmakta fayda var; burada görünen isim, sitenizden üyelere gidecek e-postalarda görünecek olan isimdir. Adım 5: Yönetici hesap bilgileri Bir sonraki adımdaysa yönetici e-posta adresi ve parolası belirtmemiz gerekiyor. Buradaki parola “admin” hesabıyla ilişkilendirilecektir. Eğer sunucular ve Joomla konusunda bir tecrübe sahibi değilseniz klasör ve dosya izinleriyle ilgili ayarları Sunucu varsayılanı şeklinde bırakın, değişiklik yapmayın. Sonraki düğmesine tıkladığınızda Joomla’nın başarıyla kurulduğunu ve kurulum klasörünü silmeniz gerektiğini belirten bir mesaj alacaksınız. C:Program FilesEasyphp1-8www yolunu izleyerek installation klasörünü silebilirsiniz. Adım 6: Joomla’ya hoş geldiniz! Site varsayılan teması ve örnek birkaç içerikle yerel sunucumuzda çalışan bir Joomla’ya sahibiz. Siteye cPanel adresinden, yönetim ekranınaysa http://localhost/administrator adresinden ulaşılabilir. Sitede şu anda gördüğünüz her şeyi değiştirebileceğinizi bir kere daha hatırlatarak yönetim ekranıyla ilgili detaylara geçiyoruz. Joomla ile web sayfası içerik yönetimi Yönetim ekranına ulaşmamız gereken adresi yukarıda belirtmiştik. Kurulum esnasında belirlediğimiz şifre ve ‘admin’ kullanıcı adıyla giriş yapabilirsiniz. Eğer Joomla’nın Türkçe sürümünü kurduysanız yönetim ekranındaki her şeyin kolaylıkla anlaşıldığını ve oldukça kullanıcı dostu bir arayüze sahip olduğunu fark edeceksiniz. Eğer yönetim arayüzünü beğenmezseniz yönetim paneli için hazırlanmış farklı temaları da yükleyebilirsiniz. Yönetim ekranında sitenin genel ayarlarına şöyle bir göz gezdirin ve ilgili açıklamaları okuyun. Genel ayarlarda yapılan değişiklikler configuration.php dosyasına kaydedilir. Eğer bir uzak sunucu üzerinde çalışıyorsanız bu dosyayı ayar değişikliklerinden sonra yazılamaz yapmayı unutmayın. Bunun siteniz için en önemli güvenlik önlemlerinden birisi olduğunu da asla unutmayın. Bileşen, modül, tema, bot kurulumu “Joomla’yı tanıyalım” başlığı altında Joomla’yı oluşturan öğelerden bahsetmiştik. Öncelikle yapmayı istediğiniz siteyle ilgili bileşen, modül veya botları indirmeniz gerekiyor. Örneğin bir forum kuracaksanız Joomlaboard bileşeni tam size göre. www.tsmf.net adresinden bu bileşene ulaşabilirsiniz. Bileşenin bir zip dosyasından oluştuğunu ve isminin önünde bir “com_” ibaresi yer aldığını görecekseniz. Bu sadece kullanıcının elindeki dosyaları daha kolay ayırt edebilmesi için konmuş bir işarettir. Bileşenler (component) com, modüllerse mod ön ismini alırlar. Bileşeni yüklemek için yönetim ekranımızda üst menüden Yükleme / Bileşen yolunu izliyoruz. Karşımıza gelen ekranda, yüklü olan bileşenlerin bir listesini ve paket dosyadan veya klasörden kurulum yapmanızı sağlayan iki satırı fark edeceksiniz. Bunun anlamı, dilerseniz zip dosyasını doğrudan sunucunuza göndererek kurulum yapabilmeniz veya sunucunuzdaki bir klasörün yerini belirterek kurulumun gerçekleşmesini sağlayabilmeniz. Şimdi, indirdiğimiz bileşenin konumunu belirterek paket dosyası şeklinde kuralım. Eğer kurulum başarılıysa bununla ilgili bir mesaj almanız gerekir. Böylece bir forum bileşenini Joomla’ya eklemiş olduk. Temalar, modüller ve mambotların kurulumu da hemen hemen aynı. Joomla’nın en güzel taraflarından birisi kullanıcı hatalarını mümkün olduğunca aşağıya çekmiş olması. Örneğin bir bileşeni modül yükleme ekranında kurmaya kalkarsanız, yüklemeye çalıştığınız dosyanın bileşen olmadığını ve kurulumun gerçekleşmediğini belirten bir mesaj alırsınız. Kurulu bir bileşeni kaldırmak için aşağıdaki listeden ismini seçerek Kaldır düğmesine tıklamanız yeterli. Bileşenlerin web sayfası üzerinde gösterilmesi Bir bileşen Joomla’ya kurulduktan sonra artık bileşenler menüsü altında yer alacaktır. Bu menü aracılığıyla kurmuş olduğumuz Joomlaboard’un ayarlarına erişebilirsiniz. Bileşenimiz şu an için İngilizce olarak gözüküyor. Ancak bu sizi korkutmasın, popüler olan birçok bileşenin Türkçe dil desteği bulunuyor. (Ayrıntılar için: www.joomlaturkiye.org). Forum bileşenine kullanıcıları n kolayca ulaşmasını sağlamak için menüler menüsüne gidiyoruz ve Main menu’yü seçiyoruz. Eğer sadece üyelerin görmesini istiyorsanız User menu’yü de seçebilirsiniz. Karşımıza gelen ekranda ana menüyü oluşturan öğelerin bir listesi bulunuyor. Yeni düğmesini tıklayarak bir sonraki ekrana geçiyoruz ve bileşen seçeneğini işaretliyoruz. Sonraki düğmesini tıkladığımızda menüde gözükecek ismi (örneğin forum) ve ilişkilendirilecek bileşeni (Joomlaboard Forum) seçerek Kaydet diyoruz. Bu adımda dilenirse foruma erişecek kullanıcı grupları belirlenebilir. Kayıt sonrası tekrar menü öğelerini gördüğümüz ekrana döndük. Burada Forumun kaçıncı sırada olacağını aşağı ve yukarı ok işaretleriyle belirtebilirsiniz. Sitenizin anasayfasını yenilediğinizde forumun artık hazır hale geldiğini görebilirsiniz. Sonuç: Joomla içerik yönetimi için doğru seçim Yazımızda Joomla’nın kullanımıyla ilgili çok temel bilgileri anlatmaya çalıştık. Şundan eminiz ki yüzlerce bileşen ve modül içinden bir tanesi mutlaka ihtiyacınıza karşılık verecektir. Yaşadığınız problemlerin çözümünde Türk Joomla kullanıcılarının forum alanlarına ve belgelerine göz atabilirsiniz. Sinan Ödeş Joomla Türkiye’ye teşekkürler. Chip Online Dergisinden Alıntıdır.!